آمار اداره‌ی کار و امور اجتماعی نشان می‌دهد که  در حال حاضر دو پرورشگاه  دولتی و ۴ پروشگاه خصوصی در هرات فعالیت دارند.

این موضوع اما با توجه به حجم قابل ملاحظه‌ی کودکان خیابانی که تذکره ندارند، دشوار به نظر می‌رسد، زیرا دروازه‌ی این مراکز تنها بر روی کودکانی باز است که سند تابعیت داشته باشند.

آقای ارشاد مسؤل یکی از پرورشگاه‌های خصوصی‌ست، او می‌گوید در این پرورشگاه  ۷۵ پسر زندگی می‌کنند که همه دارای تذکره اند.

او می‌گوید «اقارب تعداد زیادی از اطفال به ما مراجعه کردند و گفتند که پدر این فوت کرده، ما کسی را نداریم و جایی را هم نمی‌شناسیم، در جواب ما  گفتیم تا زمانی که کودک تذکره نداشته باشد، نمی‌توانیم به این مرکز جذب کنیم و در مواردی ما سعی کردیم تا برای آن‌ها زمینه‌ی دریافت تذکره را فراهم کنیم».

شرایط ورود به پرورشگاه‌های دولتی متفاوت از پرورشگاه‌های خصوصی نیست و حتی در برخی موارد شرایط دشوارتری نیز حکم فرماست.

زینب بارکزی مدیر عمومی یکی از پرورشگاه خصوصی می‌گوید جدا از کودکانی که از سوی پرورشگاه جذب می‌شوند، کودکانی نیز توسط پولیس به این مرکز آورده می‌شوند.

او می‌گوید «مشکل اساسی ما کودکانی هستند که توسط پولیس، به امر رئیس کار و امور اجتماعی و بدون هیچ گونه اسناد و مدرک به پرورشگاه آورده می‌شوند،  مشکلات آنان بسیار زیاد است و تنها امسال ۳ تا چهار کودک را آوردند».

نداشتن سند هویت تنها به پرورشگاه‌ها پایان نمی‌یابد، زیرا مکتب دروازه‌ی دیگری‌ست که این کودکان نمی‌توانند به آن راه یابند.

محمد نعیم صابر مدیر عمومی تعمینات اداره‌ی کار و امور اجتماعی می‌گوید تنها کودکانی می‌توانند شانس رفتن به مکتب را داشته باشند که در پرورشگاه زندگی کنند یا تذکره داشته باشند.

او می‌گوید «متأسفانه ما نتوانستیم برای این کودکان تذکره بگیریم یا به معارف بقبولانیم که این کودکان را به گونۀ استثنای به مکتب بگیرند، در قسمت کودکان پرورشگاهی مشکل زیادی نیست اما در مورد کودکان بدون تذکره هر سال برای ما گفته میشه که حتماً برای شان تذکره بگیریم».

اما مسؤلان معارف می‎‌گویند به تمام مکاتب هدایت داده اند تا بدون در نظر داشت سند هویت، کودکان را شامل مکتب بسازند.

عزیزالرحمن سروری معاون تدریسی معارف هرات اما می‌گوید کودکانی که سند هویت ندارند، تنها می‌توانند تا مقطع متوسطه درس خود را ادامه دهند زیرا در سطح لیسه تذکره نیاز است و آن‌گاه مکلف اند یا تذکره را فراهم کنند یا مکتب را ترک کنند.

او می‎‌گوید «در جلسه‌ی مقام ولایت، والی هدایت دادند در صورتی‌که کودکانی داشته باشیم که هیچ سندی ندارند دولت مکلف است که برای آن‌ها سند تابعیت فراهم کند و مقام ولایت و ریاست معارف این موضوع را دنبال می‌کند».

اما مسؤلان  پرورشگاه‌ها روایت متفاوت و دردناک‌تری دارند.

زینب بارکزی مدیر عمومی یکی از پرورشگاه‌های خصوصی می‌گوید در این مرکز دست‌کم ۱۹۰ دختر تحت پوشش قرار دارد که ازاین میان دست‌کم ۴۰ تن شان سند هویت ندارند.

او می‌گوید نداشتن تذکره سبب شده تا مکاتب این کودکان را نپذیرند.

به گفته وی «در حال حاضر ۴۰-۵۰ دختر بی‌اسناد داریم که مدیران مکاتب با پارتی و واسطه راضی شده اند، اما در مقطع دانشگاه و اخذ امتحان کانکور، تذکره حتمی می‌باشد که این کودکان بازهم به مشکل مواجه می‌شوند».

خانم بارکزی می‌گوید در صورتی‌که یکی از ادارات دولتی این کودکان را ضمانت کنند، اداره‌ی ثبت و احوال نفوس  می‌تواند به این کودکان سند تابعیت فراهم کند.

بنا بر گفتۀ او، هیچ ارگانی نمی‌خواهد این ریسک را بپذیرد.

جیلای ۱۴ ساله اهل لغمان است، او هفت سال می‌شود که در یکی از پرورشگاه خصوصی زندگی می‌کند، به گفته خودش بارها بخاطر نداشتن تذکره در مکتب بارها به مشکل مواجه شده است.

او می‌گوید «به مکتب مدیر یا استاد می‌گویند هر کس تذکره ندارد ایستاد شود، ما را به صنف ایستاد می‌کنند و می‌گویند اگر شما تذکره ندارید، تذکره بگیرید چون به صنف‌های بالاتر نیاز است در غیر آن باید بیرون شوید».

فاطمه ۱۱ سال سن دارد و زادگاهش هرات است، اما علی‌رغم بومی بودن، بازهم تذکره ندارد و بارها در مقطع ابتدایی مکتب، از سوی مسؤلان مکتب خویش هشدار دریافت کرده است.

او می‌گوید «از ولسوالی ادرسکن هستم و به صنف سوم درس می‌خوانم، به ما میگن تذکره نداشته باشی به مکتب نمی‌گیرند و ما را بیرون می‌کنند».

پرورشگاه پسرانه هم شرایط همسانی دارند.

رحمت‌الله خطیبی استاد بخش پسرانه یکی از پرورشگاه‌های خصوصی است .

او می‌گوید از ۱۱۹ پسر موجود در این پرورشگاه،  دست‌کم ۲۰ تن شان تذکره ندارند.

آقای خطیبی می‌گوید مکاتب تا صنوف ابتدایی مراعات این کودکان را می‌کنند اما سر انجام  آن‌ها مجبور می‌شوند مکتب را ترک کنند.

” مکاتب از روی مهربانی این بچه‌ها را می‌گیرند و تا صنف سه مشکلی خاص ندارند، اما از آن بالاتر از مکتب اخراج می‌شوند، امسال پیشاپیش برای ما تذکر دادند که باید برای این کودکان تذکره بگیرید».

امسال حدود ۱۰ کودک خیابانی از سوی پولیس به مرکز یکی از پرورشگاه‌های خصوصی بخش پسرانه آورده شده است.

کودکانی که در این مرکز نگهداری می‌شوند از ولایات مختلف کشور است.

جانون ۱۲ ساله اهل لشگرگاه ولایت هلمند است و شش ماه می‌شود که از سوی پولیس به این مرکز آورده شده است.

او نیز همانند خیلی از هم قطارانش سند تابعیت ندارد.

با همه‌ی این‌ها به نظر می‌رسد این تنها خیابان است که کودکان می‌توانند بی‌سند به آغوش آن پناه ببرند.

اما آمارهای پولیس نشان می‌دهد که خیابان هم نمی‌تواند سرپناه امن برای این کودکان باشد.

عبدالاحد ولی‌زاده سخنگوی پولیس هرات می‌گوید افرادی هستند که از کودکان خیابانی به عنوان ساقی‌های کوچک در فروش مواد مخدر استفاده می‌کنند.

او می‌گوید تنها در جریان سال روان ۴ کودک  به اتهام سرقت و فروش مواد مخدر از سوی پولیس بازداشت شده است.

دست‌کم یک دهه است که نهاد‌های ملی و بین‌المللی برای کودکان خیابانی فعالیت می‌کنند، علی‌رغم همه‌ی این‌ها اما هنوز بخش عظیمی از این کودکان هویت مشخص ندارند.

آن‌چه می‌تواند دامنه‌ی این نگرانی را افزایش دهد سو استفاده‌هایی است که از این کودکان صورت می‌گیرد.

تا اینجای کار، زمان هم جوابگوی نیازهای آنها نبوده، حال باید دید شروع سال جدید چه دست‌آوردی را می‌تواند برای این کودکان داشته باشد.