بر اساس سروی‌های انجام شده در هرات، حدود ده‌هزار خانواده شامل ۸۵ هزار بی‌جا شده‌ی داخلی در پنج نقطه‌ی این شهر زندگی می‌کنند.

بیشتر این بی‌جا شده‌گان از ولایات هم‌جوارِ بادغیس، غور، فراه و نیمروز اند که دست‌کم ۱۵ تا ۲۰ سال، هرات میزبان آنان بوده است.

حالا اما وزارت ثبت و احوال نفوس پروسه‌ی توزیع تذکره را برای آنان راه اندازی کرده تا این بی‌جا شده‌گان بتوانند از امتیازات آن مستفید شوند.

احمد جاوید نادم رئیس اداره‌ی مهاجرین و عودت‌کننده‌گان در هرات می‌گوید در مرحله‌ی مقدماتی قرار است برای دست‌کم ۱۵ هزار بی‌جا شده تذکره توزیع شود.

این پروژه با هزینه‌ی یک‌میلیون افغانی کمک سازمان “ان ار سی”  راه اندازی شده است که در مدت شش ماه باید تکمیل شود.

آقای نادم می‌گوید روند توزیع تذکره به‌گونه‌ی است که برای بی‌جا شده‌گان هر ولایت تذکره‌ی همان ولایت داده می‌شود نه از هرات.

او می‎‌گوید: «بر اساس مشکلات اقتصادی که این افراد دارند، به ولایت خودشان برای تذکره گرفتن مراجعه کرده نمی‌توانند و بر همین اساس ما تذکره ولایت خودشان را توزیع می‌نماییم».

آن‌چه نگرانی‌ها را افزایش می‌دهد حضور فعال اتباع کشورهای بیگانه و به‌ویژه کشورهای همسایه در برخی از ولایات است که می‌تواند با استفاده از این روند سند تابعیت افغانستان را کسب کند.

اما مسؤلان در اداره‌ی کل ثبت و احوال نفوس می‌گویند آن‌ها برای تثبیت هویت این بی‌جا شده‌گان بیش از یک‌سال تحقیق و بررسی کرده اند.

همایون محتاط رئیس کل اداره‌ی ثبت و احوال نفوس می‌گوید: «ما در این مورد از طرزالعمل مشخص استفاده می‌نماییم که کسی نمی‌تواند هویت ملی جعلی را دریافت نماید و ما کوشش می‌کنیم که همه چیز بر اساس قانون اجرا شود».

در همین‌حال نماینده‌گان در شورای ولایتی هرات می‌گویند؛ دولت باید به دادن تذکره بسنده نکند و تلاش کند تا سهولت‌های بیشتری را برای این بی‌جا شده‌گان فراهم کند.

سید عظیم کبرزانی عضو این شورا می‌گوید دولت باید تلاش نماید تا با ایجاد مکتب، مراکز درمانی و ایجاد اشتغال برای بی‌جا شده‌گان سهولت‌های بیشتری را برای آنان فراهم کند.

هم‌زمان با این، شماری از بی‌جا شده‌گان که در محفل افتتاحیه‌ی امروز حضور داشتند از توزیع تذکره ابراز خرسندی می‌کنند.

آنان می‌گویند تذکره سبب می‌شود تا بخش بزرگی از مشکلات شان حل شود.

آنان می‌گویند: «ما پیش از این بخاطر نداشتن تذکره کارهای دولتی انجام داده نمی‌توانستیم و فرزندان ما شامل مکتب شده نمی‌توانستند، اما اکنون با توزیع تذکره این مشکلات حل می‌شود».

نا امنی، مشکلات اقتصادی و دسترسی نداشتن به امکانات اولیه سبب شده تا کتله‌ی بزرگی از شهروندان به سایر ولایات کشور پناه ببرند.

این در حالی‌ست که دسترسی نداشتن به آب آشامیدنی، مراکز درمانی و بهداشتی، کم‌بود و حتی نبود مسکن از عمده چالش های‌ست که بی‌جا شده‌گان داخلی با آن مواجه هستند.