از چند سال به این سو بودجه ی هرات به یکی از مباحث جنجالی در این ولایت تبدیل شده است.

از تصویب تا مصرف و حتی باقی ماندن و برگشت آن به مرکز، هر کدام جنجال های خاص خودش را دارد.

امسال نیز آمار های مستوفیت هرات نشان می دهد که با گذشت حدود ۸ ماه از سال مالی، شش اداره دولتی کمتر از ۵۰ درصد بودجه انکشافی خود را مصرف کرده اند.

اقتصاد، زراعت، امور زنان ، معارف، محیط زیست و مقام ولایت از جمله این ادارات اند.

محمد فهیم نورزی، مدیر مالی مستوفیت هرات می گوید حتی برخی ادارت به بودجه ی اختصاص یافته ی شان دست هم نزده اند.

بر بنیاد آمار مستوفیت هرات، اداره ی معارف ۴۰ درصد از بودجه خود را به مصرف رسانده، اداره ی اقتصاد از ۲۵۰ هزار افغانی اختصاص یافته هیچ استفاده ای نداشته، اداره ی امور زنان  48 درصد از بودجه ی انکشافی استفاده کرده است، اداره ی محیط زیست از ۱۱۷ هزار افغانی اختصاص یافته که ۳۷ درصد استفاده کرده است و به مقام ولایت  در بخش تشویقی شاروالی مبلغ ۳ میلیون ۳۳۳ هزار افغانی اختصاص یافته که تا کنون استفاده نشده است.

آقای نورزی می گوید: “اداره ای که نتواند بودجه اش مصرف کند باید یک ماه قبل از ختم سال مالی، مرکز را در جریان بگذارد که این پروژه ها این مشکلات را دارد و چرا ما نتوانستیم بودجه خود را به مصرف برسانیم تا مرکز آگاه باشد و پول را برای سال بعد در نظر بگیرد در غیر آن پول پس به حساب دونر و بخش های مربوطه بر می گردد”.

۵ میلیارد و  403 میلیون و ۵۷۴  هزار افغانی بودجه ی امسال هرات تعیین شده است.

از این میان ۲ میلیارد و ۲۹۱ میلیون آن در مرکز از سوی وزارت ها روی پروژه های هرات به مصرف رسیده  و ۲۳۷ میلیون و ۹۴۲ هزار نیز به اداره های هرات تخصیص داده شده که از این رقم تا کنون ۱۶۰ میلیون به مصرف رسیده است.

پیش از این گفته شده بود که در بودجه ملی ۱۳۹۹ بخش‌های امنیت، مصوونیت عامه، معارف و تهیه مسکن اولویت داده شده و نیز بخش اعظم بودجه انکشافی به تهیه مسکن، ترانسپورت، مخابرات، انرژی، معادن و خدمات عامه اختصاص داده شده است.

حمیدالله حنیف نماینده مردم در پارلمان می گوید مشکل از ادارات دولتی است که هیچ برنامه ای برای مصرف بودجه ندارند.

“ادارت کم کاری های شان را توجیه می کنند برخی ادارات وجود دارد که کار پروژه های خود را حتی قبل از اینکه بودجه در مجلس تصویب شود، آغاز می کنند و به شرکت می گویند که بعد از تصویب بودجه پول برای شان داده می شود اما برخی ادارت حتی بعد از تصویب و آمدن آن به اداره مصرف نمی کنند و پول دوباره به مرکز برگشت می خورد”.

آقای حنیف اما بخشی از مشکل عدم مصرف بودجه ی انکشافی از سوی ادارات را ناشی از همه گیری ویروس کرونا می داند که باعث شده تا شماری از ادارات نتوانند پروژه های شان را تطبیق کنند.

اداره ی محلی که خود نیز نامش در لیست اداره هایی هست که کمترین بودجه را به مصرف رسانده می گوید هدایت اش به تمام بخش های دیگر این است که با رعایت اصل شفافیت، بودجه را هر چه زودتر به مصرف برسانند.

جیلانی فرهاد سخنگوی والی هرات اما می گوید برخی پروژه ها زیر کار قرار دارند که سنجش درصدی میزان مصرف را دشوار می سازد.

او می گوید: “یک پروژه شاید کار ساختمانی آن صد در صد تکمیل شده باشد اما اسناد مصارفی آن نشان می دهد که ۷۰ درصد تکمیل شده و طبیعتا در اینجا واقعیت به دست ما نیامده حالا هم در اخیر سال مشخص خواهد شد که چقدر پول مصرف شده و چقدر باقی مانده اما به طور کل ما نیز نگرانی ها از این دست را جدی دنبال می کنیم”.

تاخیر در ارسال بودجه از مرکز به هرات همواره یکی از توجیه هایی است که  از سوی مسئولان اداره های دولتی هرات در برابر عدم تطبیق پروژه ها مطرح می شود.

اما به راستی عدم مصرف بودجه ی انکشافی تمامش از تاخیر در ارسال آن آب می خورد؟

وحید احمد وهاب زاده آگاه اقتصادی می گوید: “نبود برنامه و پلان یکی از مشکلات عمده ی ادارات است که نمی توانند بودجه اختصاص یافته را در زمان و به شکل درست آن به مصرف برسانند که این مورد در امسال و سال های دیگر هم به تکرار اتفاق افتاده، دوم فساد موجود در ادارت است که باعث می شود پروژه ها در زمان معین آن به داوطلبی نرود و اجرا نشود و سومین عامل تاخیر در آمدن بودجه ی انکشافی است متاسفانه این ضعف حکومت است”.

بر اساس قانون در صورتی که بودجه ی انکشافی از سوی اداره ی مربوطه به مصرف نرسد به مرکز برگشت خواهد کرد اما این تراژیدی تنها به این نقطه ختم نمی شود.

زیرا به گفته ی آقای وهاب زاده، آن ولایت بحران های تلخ تری را تجربه خواهد کرد.

وهاب زاده می گوید: “سطح اشتغال زایی کاهش می یابد، به دلیل اینکه بودجه ی انکشافی سبب گردش سرمایه و پول در جامعه می شود و سطح فعالیت های اقتصادی بلند می رود وقتی پول وارد بازار نشود، وارد سیستم نشود، جریانات گردش پول متوقف می شود و سطح درآمد ها کاهش پیدا می کند و در نهایت رشد زیر بناهای اقتصادی هم به هیچ صورت نخواهیم داشت”.

جنجال ها بر سر عدم مصرف بودجه در حالی جریان دارد که به گفته ی نمایندگان در پارلمان، یک و نیم سال است که بسیاری از بخش ها از سوی سرپرست ها اداره می شود و سرپرست ها نه به پارلمان پاسخگو اند و نه هم به ادارات و این مسئله گره کور عدم مصرف بودجه را محکم تر ساخته است.

این در حالی است که بودجه سال ۱۳۹۸ هرات ۴ میلیارد و ۷۵۸  میلیون افغانی بود که بیش از ۹۹ درصد  بودجه عمرانی هرات به مصرف رسید.

اکثر بودجه ی عمرانی سال گذشته در ساخت پروژه های  شاهراه‌های ارملک لامان، هرات– چشت، پروژه ساخت قطعه چهارم خط آهن هرات – خواف، ساخت دیوارهای محافظتی در شهر، کانال‌های آبی در مناطق مختلف به مصرف رسید.

بودجه عادی افغانستان برای پرداخت حقوق کارمندان و مصارف اداری حکومت و بودجه توسعه‌ای برای اجرای طرح‌های عمرانی هزینه می‌شود.