وقایع تاریخی در کشور ما معمولا با دید سیاه و سفید دیده میشوند؛ یعنی خیلی خوب و یا خیلی بد با افراط و تفریط.

کمتر دیده میشود که وقایع و رویدادهای تاریخی زیر ذره بین نقد و تحلیل علمی قرار بگیرد.

امروز، اما چهل و دومین سالگرد حماسه ۲۴ حوت در دانشگاه هرات با تحلیل و بحث های علمی بزرگداشت شد.

جنرال ظاهر عظیمی، آگاه امور نظامی و سیاسی، خیزش ۲۴ حوت را سرآغاز و زمینه ساز سایر حرکتها در گوشه و کنار کشور و دارای اهمیت تاریخی خواند.

از شوروی وقت در آن زمان به نام فیل بزرگ یاد میشد، گفته میشد که این فیل هر جایی که پایش را بگذارد دیگر کسی او را کنار زده نمیتواند.

با این حال این خیزش های مردم افغانستان بود که بزرگترین ابر قدرت زمان را به زانو در آورد.

بصیر احمد دانشیار، استاد دانشگاه، ۲۴ حوت را نقطه عطف و از روزهای تاریخی هرات می خواند

ایستادگی با دست خالی در برابر ارتش تا به دندان مسلح شوروی، با داس و بیل و کلنگ به جنگ توپ و تانک و مسلسل رفتن از قوتهای خیزش مردم یاد میشود.

این مقاومت و ایستادگی روحیه آزادی خواهی را تقویت کرد و سبب شد تا هیمنه پوشالی ابر قدرت زمان از بین برود.

با تمام این قوتها، اما همانطوری که تمامی رویدادهای تاریخی ضعف هایی دارد ۲۴ حوت هم از این امر استثنا نیست.

جمشید نیکجو، استاد دانشگاه لانه کردن و نفوذ استخبارات منطقه، اشتباهات گردانندگان این خیزشها، موج سواری، استفاده جویی شخصی و بر گرده مردم سوار شدن و همه چیز را بنام اشخاص خاص تمام کردن را از ضعف های این حرکتها میداند.

ایستادگی مردم افغانستان در برابر شوروی باورهای رایج تمام دنیا در برابر شوروی وقت را تغییر داد.

فوران احساسات و خودجوش حرکت کردن مردم باعث شد تا حماسه ۲۴ حوت خلق شود.

آقای نیکجو بر این باور است که حوادث ۴۰ سال گذشته برای مردم افغانستان این درس را داد تا بر اساس منطق و عقل حرکت کنند نه با احساسات محض!

۲۴ حوت در حالی همه ساله در هرات نکوداشت میشود که تا کنون این حادثه با ابعاد گسترده آن به شکل علمی و تحقیقی بررسی نشده و حتی شمار و مزار بسیاری از قربانیان آن تا هنوز مشخص نیست.

در ۴ دهه اخیر نظامهای گوناگونی روی کار آمده اند ولی عاملان داخلی و خارجی حادثه ۲۴ حوت و دیگر جنایتها و کشتارها، هیچ وقت به پای میز محاکمه کشانده نشدند.