در جریان دو روز گذشته حدود ۱۷۰ دُکان جاده‌ی جنوبی مسجد جامع، از سوی اداره‌ی شهرداری تخریب شده است.

این موضوع سبب شد تا امروز شماری از فعالان مدنی و حامیان میراث‌های فرهنگی نشستی را در این مورد برگزار کنند.

در این نشست فعالان مدنی گفتند که دُکان‌های اطراف مسجد جامع از ارزش باستانی برخوردار هست و اداره‌ی شهرداری نباید چنین اقدامی می‌کرد.

آنان می‌گویند در سال گذشته ده‌ها اثر فرهنگی طی ساخت و سازهای شهرداری تخریب شده است..

به باور آنان در صورتی‌که این روند ادامه داشته باشد تا چند سال بعد، هرات دیگر شهر باستانی نخواهد بود.

آنان می‎گویند: “متأسفانه تاریخ و فرهنگ هرات و آنچه‎که ما در به‎عنوان آبدۀ تاریخی داریم، آسیب دیده و یا تخریب شده و یا به این شکل تخریب می‌شود که این امر بسیار نگران کننده است، اداره شهرداری هرات با آگاهی از تمام قوانین دست به این اقدام زده که این مسئله باید از سوی مردم هرات به سپرده شود و این مسؤلیت مردم هرات است”.

در مقابل اداره‌ی شهرداری هرات تأکید دارد که این دُکان‎ها جزء آبدات تاریخی نیستند.

وحید زیارتجائی مدیر اجراییه شهرداری هرات می‌گوید در سال ۱۳۲۴ خورشیدی، مردم این دُکان‌ها را با گِل و خاک ساختند و طی این مدت بارها تخریب شده و مردم دوباره ساخته اند.

وی هم‎چنان تأکید دارد که هیچ سندی وجود ندارد که تاریخی بودن این دُکان‌ها را ثابت کند.

آن‌گونه که مسوولان اداره‌ی شهرداری ادعا می‌کنند، با تخریب این دُکان‌ها و ساخت دوباره‌ی آن‌ها، بازار تجارتی قوی‌تر خواهد شد و در این جریان سرک‌ها و جوی‌ها مطابق معیارهای شهری دوباره ساخته خواهد شد.

اما مسوولان انجمن حامیان میراث‌های فرهنگی می‌گویند در حال حاضر جاده‌ی لیلامی به اندازه‌ی کافی شلوغ است و ساخت دوباره و افزایش دُکان‌ها سبب می‌شود تا حجم عبور و مرور در آن افزایش یابد.

عبدالبشیر شیوا عضو این انجمن می‌گوید شهرداری تنها برای بدست آوردن عایدات، دست به این ساخت و سازها زده است.

وی می‎گوید: “به‌نظر ما معقول نیست که همه چیز را به عایدات پولی وابسته نماییم و تعداد دُکان‎ها را زیاد بسازیم که یک مبلغ پول به خزانه دولت واریز شود، اما در قبال آن پول ما ارزش‎های فرهنگی که هیچ‎کس قیمت آن‎را حساب کرده نمی‎تواند، از دست می‎دهیم”.

از سویی دیگر مسوولان ادراه‎ی اطلاعات و فرهنگ می‌گویند اداره‎ی شهرداری بدون اطلاع قبلی چنین اقدامی کرده است.

آریا رؤفیان رئیس اطلاعات و فرهنگ هرات می‎گوید آن‌ها قبل از تخریب برای شهرداری مکتوب روان کردند، اما این اداره بدون توجه به مکتوب، این دُکان‎ها را ویران کرده اند.

آقای رؤفیان می‌گوید بر اساس توافق‌نامه‌ی سال ۱۳۸۴، تمام دُکان‌های اطراف مسجد جامع، از جمله‎ی آثار باستانی هستند.

وی می‎گوید: “این توافق‎نامه می‎گوید که شهردار هرات و شهردار سایر ولایات مکلف است تا از ساخت و ساز آپارتمان‎ها در ساحات آثار تاریخی که از سوی وزارت اطلاعات و فرهنگ و مؤسسه یونسکو تثبیت می‎گردد، جداً خود داری نمایند که شهرداری با این اقدام، قانون را نقض کرده است”.

در همین حال عبدالغنی نیک‌سیر از فرهنگیان هرات می‎گوید چندین سال هست که آبدات تاریخی هرات تخریب می‌شود.

او ازبین رفتن آبدات تاریخی را برابر با ازبین رفتن اصالت و شخصیت تاریخی هرات می‌داند.

وی می‎گوید “ساختن بناها و مارکیت‎های تجارتی، آثار تاریخی هرات را تحت‎الشعاع قرار می‎دهد و متأسفانه هرات همان اصالت تاریخی خود را از دست می‌دهد و من خودم شخصاً تحت تأثیر این قرار گرفته‌ام که هرات روز به روز شخصیت تاریخی خویش را از دست می‎دهد”.

این در حالی‌است که مسوولان اداره‎ی اطلاعات و فرهنگ می‌گوید؛ طی ساخت وسازهای جدید اداره‌ی شهرداری، معماری شهر قدیم آسیب دیده است.

یکی از عواملی‎که منجر شد هرات در فهرست یونسکو قرار نگیرد، ساخت و سازهای غیر معیاری و بلند منزل‌ها در اطراف بناهای تاریخی بود.

گزارشگر: مسعود کریمی