هرات با بیش از ۸ صد آبده ی تاریخی از شهرهای تاریخی افغانستان است که جاذبه های بی شماری را برای گردشگران دارد.

ساخت و سازهای خودسرانه طی یک دهه ی اخیر اما آسیب های فراوانی بر کالبد تاریخی این شهر وارد کرده است.

اداره ی اطلاعات و فرهنگ هرات می گوید سالانه بیش از ۲۰۰ تن را به دلیل ساخت و سازهای خودسرانه در اطراف شهر قدیم، به دادستانی معرفی می کند.

جاوید ضرغام، آمر فرهنگ و هنر اداره ی اطلاعات و فرهنگ، اکثر این فعالیت های غیر قانونی را از چشم اداره ی شهرداری می بیند.

او می گوید: “بجای مصرف سی یا چهل هزار افغانی روی نقشه، با یک پول اندک افراد یک مامور را می بینند و بعد سه یا چهار طبقه را می سازند و از سویی نظارتی هم به شکل درست انجام نمی شود، شهرداری کوچه به کوچه می رود اما نظارتش به شکل درست انجام نمی شود”.

در ماده ی ۷۶ قانون حفظ آثار تاریخی و فرهنگی افغانستان آمده که هر نوع ساخت و ساز خودسرانه، غیرقانونی که به آبده های تاریخی و فرهنگی آسیب بزند و یا فرد دست به تخریب ساحه و یا خود آبده بزند، مطابق قانون به یک تا سه سال حبس محکوم می گردد.

غلام حضر مشفق، شهردار هرات اما می گوید آنها نظارت کافی دارند و ۱۰۹ مورد پرونده ی ساخت و سازهای غیر قانونی را به دادستانی معرفی کرده اند.

او می گوید: “ما کمیسیون شهر قدیم را داریم ۱۶ عضو دارد و به ریاست والی هرات است. وظیفه ی این کمیسیون است که از آبده های تاریخی مراقبت کند اینکه تخریب و خراب نشه و ساختمانی خلاف معیار در حوالی آنها ساخته نشود اما در سالهای اخیر انجام شده ولی قانونی وجود ندارد که آنها را مجازات سازد”.

آنگونه که شهردار هرات میگوید، اکثر ساخت و سازهای غیر قانونی و خودسرانه از طرف شب و یا در روز های تعطیل انجام می شود.

جاوید ضرغام، آمر فرهنگ و هنر اداره ی اطلاعات و فرهنگ اما می گوید ادارات باید کار را در نطفه متوقف کنند.

او تاکید می کند که: “دقیقا همان زمانی که فرد می خواهد خانه را تخریب کند، قوماندانی (فرماندهی) و شهرداری باید جلو آن را بگیرد نه اینکه خانه تخریب شد، خشت و خاک آن به خارج از شهر انتقال داده شد بعد فرد را مجازات کنید که چرا این کار را کردی کار باید از ابتدا پیگیری شود چون هر قدر هم مجازات شود دیگه خانه ی خود را خراب نمی کند”.

سازمان جهانی یونسکو در سال ۱۳۸۴  هرات را به عنوان یکی از جاذبه های تاریخی جهانی نامزد کرد و حکومت افغانستان را مکلف ساخت تا در حفظ شاخصه های شهر قدیم و جاذبه های آن تلاش های لازم را انجام دهد.

از آن زمان تا کنون اکثر ساحات فرهنگی و تاریخی به دلیل بی توجهی های دولت و ساخت و سازهای خود سرانه ی مردم، تخریب و یا بخشی از آن آسیب دید.

همایون احمدی، آگاه فرهنگی می گوید در صورتی که بی توجهی ها نسبت به ساحات تاریخی ادامه یابد، هرات دیگر حرفی در این باب نخواهد داشت.

او می گوید: ” اگر روند ساخت و ساز و بی توجهی ها همین گونه ادامه داشته باشد تا چند سال بعد ما دیگر شاخصه های شناخته شده ی هرات را نخواهیم داشت که پیشکش کنیم و این شهر دیگه جاذبه ی توریستی هم نخواهد داشت که بتواند گردشگران را جذب کند و از معماری اصیل هرات دیدن کنند”.

 ساخت و سازهای خودسرانه در حالی خبرساز می شود که به تازگی اداره ی شهرداری از ساخت پلان استرایژیک ۲۰ ساله ای خبر داده که ادعا شده تمام معیارهای جهانی در آن رعایت و جلو ساخت وسازهای خودسرانه را نیز خواهد گرفت.